Aslanlı Kapı, Ani Harabeleri’nin en ünlü yapılarından biri. Şehrin ana girişi olarak kullanılan bu kapı, 1072-1073 yıllarında inşa edilmiş. Kapı, iki yuvarlak kule ve bir ana kemerden oluşuyor. Kemerin üzerindeki kabartma işlemelerde, Gürcü, Ermeni ve İslam sanatının etkilerini görmek mümkün.

Aslanlı Kapı’nın adı, kemerin üst kısmındaki kabartmalardan geliyor. Kemerin iki yanında, büyük aslan heykelleri bulunuyor. Aslanlar, Gürcü Krallığı’nın sembolü ve Ani Antik Kentinin o dönemde Gürcü Krallığı’nın kontrolü altında olduğunu gösteriyor. Aslanların altında ise bir kurt ve bir yaban domuzu kabartması yer var.

Kapı, dönemin askeri mimarisinin güzel bir örneği. Ana kemerin yüksekliği 30 metre, kemerin genişliği de yaklaşık 7,5 metre. Aslanlı Kapı, Ani Harabeleri’nin en ihtişamlı yapılarından biri ve ziyaretçiler tarafından en çok ilgi gören yerlerden biri.

Kral Gagik Kilisesi

Kral Gagik Kilisesi, Ermenistan Kralı III. Gagik döneminde (1020-1040) inşa edilmiş bir yapıdır. Bazilika tipi kilisenin doğu-batı yönünde uzanan ana nefi, iki yanında yer alan yan neflerden daha geniş ve yüksek. Kilisenin kubbesi ve neflerinin çatıları ise  yıkılmış.

Kral Gagik Kilisesi, Ani Harabeleri’ndeki en büyük kiliselerden biridir. İçindeki freskler, kilise mobilyaları ve diğer dini eserler, mimari tarzının yanı sıra kilisenin önemini arttırıyor. Kilisenin girişindeki portikoda, Ermeni aslanları ile süslenmiş iki adet sütun bulunuyor.

Kilisenin inşası, Ermeni Krallığı’nın zayıflaması dönemine denk geliyor. Kral Gagik, başarısızlıklarla dolu bir dönemde, Ani’nin çöküşüne tanıklık etmiş. Kilise, döneminde Ani Antik kentinin birkaç kilisesi arasında en gösterişlisi ve en büyüğü olarak kabul edilmiş.

Bugün, Kral Gagik Kilisesi’nin yapısı büyük ölçüde yıkılmış. Fakat yine de kilisenin ayakta kalan bazı bölümleri, ziyaretçilerin oldukça dikkatini çekiyor. Kilise, Ani Harabeleri’ndeki en önemli tarihi yapılarından biri olarak kabul ediliyor.

Tigran Honents Kilisesi

Tigran Honents Kilisesi, Ani harabelerinde yer alan önemli bir kilisedir. 10. yüzyılda inşa edilmiş ve Gürcü Kralı III. Bagrat tarafından yaptırılmış. Kilise, Ani Antik kentindeki en iyi korunmuş yapılarından biri ve mimari özellikleri ile oldukça dikkat çekiyor.

Kilise, Gürcü mimarisi tarzında inşa edilmiş ve kubbeli bir yapıya sahip. Giriş kapısı, kuzeydeki bir çıkıntıya yerleştirilmiş dörtgen bir planı var. Kilise, freskleri ile de ünlü ve içindeki duvarlar Gürcü ressamlar tarafından boyanmış. Freskler arasında İsa’nın hayatından sahneler, azizler ve melekler gibi dini figürler bulunuyor.

Tigran Honents Kilisesi, Ani harabeleri içinde en az hasar gören yapılardan biri. Kilise, 2016 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilmiş.

Kaya Kilisesi

Kaya Kilisesi, bölgedeki en ilginç yapılarından biri. Kayalara oyulmuş bir kilise olarak bilinen yapı, mimari açıdan oldukça ilginç. Kaya Kilisesi’nin yapım tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, 11. yüzyıl Selçuklu dönemine ait olduğu tahmin ediliyor.

Kaya Kilisesi, kayalara oyulmuş bir kubbe şeklinde tasarlanmış. Kilisenin içinde, taş sütunlarla ayrılmış üç bölme bulunuyor. Bu bölümler arasında geçişler, taş basamaklarla sağlanıyor. Kilisenin dışında ise fresklerle süslenmiş bir cephe bulunuyor.

Kaya Kilisesi’nin tasarımı oldukça farklı. Taş kayaların doğal yapısı, kilisenin dekorasyonunda kullanılmış. Kilisenin tavanı, kayaların çizgileri ve doğal oyuntularıyla uyumlu bir şekilde tasarlanmış. Bu yüzden, Kaya Kilisesi, doğal ve yapay unsurların mükemmel bir uyum içinde kullanıldığı bir mimari şaheserdir.

Abughamrents Azizi Gregory Kilisesi

Abughamrents Aziz Gregory Kilisesi, Ani Harabeleri’nde yer alan önemli bir dini yapıdır. Bu kilise, 11. yüzyılda inşa edilmiş ve Ermeni Apostolik Kilisesi’ne ait bir tapınak olarak hizmet vermiş. Aynı zamanda Ermeni kilisesinin en saygıdeğer azizlerinden Aziz Gregory’ye adanmış.

Abughamrents Aziz Gregory Kilisesi, dikkat çekici bir mimariye sahip. Kare planlı bir yapıya sahip olan kilise, güçlü duvarları ve özenle işlenmiş taş işçiliğiyle dikkat çekiyor. İç mekanda da zengin süslemeler ve freskler bulunuyor. Bu freskler, kilisenin duvarlarına ustalıkla yerleştirilmiş ve dini sahneleri, azizleri ve melekleri tasvir ediyor.

Kilisenin en dikkat çekici özelliklerinden biri, etkileyici olan kubbesi. Kubbenin üzerinde yer alan haç, kilisenin dini önemini vurguluyor. Ayrıca kilisenin cephesindeki oymalı süslemeler ve kabartmalar da oldukça dikkat çekiyor.

Maalesef zamanla kilisenin bazı kısımları zarar görmüş veya yıkılmış. Yine de Abughamrents Aziz Gregory Kilisesi, Ani Harabeleri’nin büyüleyici atmosferinde yer alan önemli bir dini yapı.

Surp Hripsime Kilisesi ve Manastırı

 Surp Hripsime Kilisesi ve Manastırı, Ermenistan’ın Bagratuni hanedanlığı döneminde (10. yüzyıl) inşa edilmiş önemli bir yapı. Kilise ve manastır, adını Hristiyanlığın ilk şehitlerinden biri olan Azize Hripsime’den almış.

Surp Hripsime Kilisesi, Ani harabelerinin en güzel ve ihtişamlı yapılarından biridir. Kilise, kare planlı bir yapıya ve kubbeli bir çatıya sahip. Ana girişin üzerindeki kabartmalarda, Azize Hripsime ve diğer azizlerin tasvirleri yer alıyor. Kilisenin içinde de freskler, mozaikler ve diğer süslemeler bulunuyor.

Surp Hripsime Manastırı, kilisenin hemen yanında yer alıyor. Manastır, kare planlı bir yapıya sahip ve iki katlı. Manastırın içinde azizlere adanmış birçok oda bulunuyor. Ayrıca manastırda bir çan kulesi, bir su kuyusu ve bir de bahçe bulunuyor.

Kızkalesi ve Kilisesi

Kızkalesi ve Kilisesi, Ani kentinin doğu kısmında yer alıyor. Kızkalesi, Ermenice “Qız Qalesi” anlamına geliyor ve genellikle “Kız Kalesi” olarak da anılıyor. Bu yapı, Anadolu Selçuklu Devleti döneminde yapılmış. Çevredeki savunma duvarlarına bağlı bir kaledir.

Kaleye, şehrin diğer bölgelerinde olduğu gibi, ana kapıdan giriliyor. Kale içerisinde, birçok yapı ve kilise kalıntısı var. Bunların arasında en dikkat çekici olanı ise kale içinde yer alan küçük kilisedir.

Kilise, Anadolu Selçuklu Devleti döneminde inşa edilmiş ve oldukça basit bir plana sahip. Kilise, kare planlı bir yapının üzerine oturtulmuş. Kubbe şeklinde bir tavana sahip ve duvarlar, sarı renkli tuğlalarla örülmüş. Kilisenin içinde, bir çeşit mihrap olarak kullanılmış olan özel bir niş bulunuyor.

Kızkalesi ve Kilisesi, Ani harabelerinin diğer yapıları gibi, tarihi ve kültürel önemi nedeniyle ziyaretçiler tarafından sıklıkla ziyaret ediliyor. Ancak, yapıların harabe halinde olması ve bazı güvenlik sorunları nedeniyle, ziyaretiniz sırasında dikkatli olmanızı öneririm.

Ebu’l Menuçehr Camii

Ebu’l Menuçehr Camii, Ani harabelerinde yer alan tarihi bir İslami yapıdır. Ani, tarih boyunca farklı kültürlerin izlerini taşıyan bir şehir olduğu için cami, daha önce bir kilise olarak kullanılmış.

Caminin inşa tarihi kesin olarak bilinmiyor fakat 1072-1073 yıllarında Selçuklu Sultanı Alparslan tarafından inşa edildiği düşünülüyor. Cami, adını Saltuklu Hükümdarı Melikşah’ın veziri Ebu’l Menuçehr’in adından alıyor.

Caminin mimarisi, Selçuklu ve İran mimarisi özelliklerini taşıyor. Kare planlı caminin ana girişi, batı duvarında yer alıyor. Ana girişin sağ ve solunda, birer minare bulunuyor. Cami, kesme taşlarla yapılmış ve kubbeli bir yapı. Kubbeler, dörtgen kasnağın üzerine oturtulmuş. Caminin içinde, avlu ve ana ibadet salonu bulunuyor. Ayrıca caminin iç duvarları, ince geometrik desenlerle ve Kuran ayetleriyle süslenmiş.

Ebu’l Menuçehr Camii, Ani harabelerindeki diğer yapılar gibi zaman içinde çeşitli onarımlar geçirmiş. Günümüzde caminin çoğu kısmı ayakta kalmış ve Ani Antik Kenti’nin zengin tarihi dokusunu yansıtan önemli bir yapı olarak kabul ediliyor.

Selçuklu Kervansarayı

Ani harabeleri içinde yer alan Selçuklu Kervansarayı, Ani şehrinin güneydoğusunda, Abughamrents Kilisesi’nin kuzeydoğusunda yer alıyor. Kervansaray 13. yüzyılın başlarında Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubad tarafından inşa ettirilmiş.

Bu Kervansaray, Anadolu’nun ticaret yolları üzerinde önemli bir konumda bulunan Ani şehrinde konaklamak isteyen tüccarlar ve yolcular için yapılmış. Yapı, kare planlı ve dört köşede yarım daire şeklinde kemerli girişlere sahip. İki katlı olan kervansarayın içinde avlulu bir yapı yer alıyor.

Kervansarayın içinde bulunan avlu, zamanında kervanların yüklerini indirip dinlenmek için kullanıldığı bir alan olarak düzenlenmiş. İç avlunun etrafındaki odalarda ise konaklayacak olan tüccarlar ve yolcular için yatak odaları, mutfak, banyo gibi ihtiyaç duyulabilecek tesisler yer alıyor.

Günümüzde Selçuklu Kervansarayının büyük bir kısmı harabe halinde ve yapının çatısı yok. Ancak, tarihi yapı hala turistlerin ilgisini çekiyor ve Ani harabeleri içinde gezilebilen önemli turistik yerlerden biridir.

İpek Yolu Köprüsü

Ani harabelerindeki İpek Yolu Köprüsü, Ani şehrindeki en büyük köprüdür. 12. yüzyılda inşa edilmiş olan köprü, tamamen kesme taşlardan yapılmış ve 12 ayak üzerine oturmakta. Köprünün uzunluğu yaklaşık 105 metre ve genişliği yaklaşık 7 metre olarak ölçülmüştür. İpek Yolu Köprüsü, Ani kentinin güneyinde, Arpaçay’ın iki yakasını birbirine bağlıyor.

Köprünün yapımında kullanılan taşlar arasında bazalt, andezit, kalker ve tüf gibi malzemeler bulunuyor. İpek Yolu’nun geçtiği önemli bir noktada yer alan köprü, ticaret yolu boyunca seyahat eden tüccarlar ve yolcular için büyük bir önem taşımaktaydı.

Bugün köprü, yalnızca ayakları ve bazı taş blokları kalabilmiş. Köprü UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alıyor.

Ateşgede Tapınağı

Ani Harabeleri’nde yer alan Ateşgede Tapınağı, 17. yüzyılda inşa edilmiş bir yapıdır. Anadolu’da yaygın olan “ateşgede” kültürüne örnek teşkil eden bu yapı, etrafı yüksek duvarlarla çevrili bir avlunun ortasında yer alıyor. Tapınak, etrafındaki duvarların üzerinde bulunan nişler ve küçük oda benzeri bölümlerle dekore edilmiş. İç mekanda yer alan “ateşkade” adı verilen bölüm ise, tapınağın adını aldığı ateşi barındırdığı düşünülen bir odadır. Bu odanın ortasında yer alan altıgen şeklindeki çukurun, ateşin yanmasını sağlayan bir yapı olduğu düşünülüyor.

Ateşgede Tapınağı, Ani’deki diğer yapılar gibi çeşitli dönemlerde farklı amaçlarla kullanılmış. Özellikle Osmanlı döneminde, burası bir kışla olarak kullanılmış. Ancak günümüzde, harap bir halde kalmış ve ziyarete açık değil.

Kuş Evleri

Ani harabelerindeki kuş evleri, Ani şehrindeki yapılar arasındaki ilginç yapılardan biri. Kuş evleri, genellikle üst üste yığılmış taş bloklarından yapılmış, küçük kare veya dikdörtgen şeklindeki odalardır. Bu odaların içinde, kuşların barınması için yuva yapmaları için delikler açılmış.

Kuş evleri, genellikle binaların üst kısmına yerleştirilmiş ve kuşların yerleşmesi için uygun bir yer sağlamış. Ani Antik kentindeki kuş evleri, sokaklarda, evlerin yanında ve bazı kiliselerin üstünde bulunabiliyor.

Kuş evleri, Ani’deki yaşayan kuş türlerini değiştirerek, kuş nüfusunu çoğaltmış. Ani harabelerindeki kuş evleri, Ani’nin tarihi dokusunu korumak için bugün de restore edilmeye devam ediyor.

Küçük Hamam ve Büyük Hamam

Ani harabelerindeki küçük hamam ve büyük hamam, Ani şehrinin hamamlarının kalıntılarıdır. Büyük hamam, Ani’nin güneydoğu kesiminde yer alıyor ve 1.000 metrekarelik bir alana sahip. 12. yüzyılda inşa edilmiştir ve oldukça büyük bir yapı. Soğuk bölüm ve sıcak bölüm olmak üzere iki ana bölümden oluşuyor. Hamam, Selçuklu mimarisinin karakteristik özelliklerini yansıtıyor. Duvarlar tuğladan yapılmış ve çeşitli geometrik şekillerle süslenmiş.

Küçük hamam, Ani’nin batısındaki kale surları yakınlarında yer alıyor. Daha küçük bir yapı ve 350 metrekarelik bir alana sahiptir. 11. yüzyılda inşa edilmiştir ve sadece soğuk bölümden oluşmakta. Bu hamamın mimarisi, özellikle kubbe şeklindeki tavanı ve taş işçiliği ile oldukça dikkat çekiyor.

Ani Antik kentindeki bu hamamlar, şehirdeki insanların temizlik ihtiyaçlarını karşılamak için önemli bir yerdi. Şehrin farklı kesimlerinden gelen insanlar, bu hamamlarda buluşup hem fiziksel temizliğini yapar, hem de sosyalleşirdi. Ayrıca hamamlar, ziyaretçiler için de önemli bir yerdi. Şehre gelen gezginler ve tüccarlar, Ani’deki bu hamamlarda dinlenirlerdi.

Yıkık Minare ve Ebu’l Muammeran Camii

Yıkık Minare ve Ebu’l Muammeran Camii, Ani harabeleri arasında yer alan tarihi yapılar arasındadır. Bu yapılar Selçuklu dönemi eserleridir.

Yıkık Minare, Ani harabelerinde yer alan önemli yapılar arasındadır. Yapı, Selçuklu mimarisinin en güzel örneklerinden biri olarak kabul edilir. Yüksekliği yaklaşık 25 metre olan minare, kesme taştan yapılmış. Yıkık Minare ismi, yapının zemin kaymasından dolayı yıkılması sonucu almış. Minarenin yapım tarihi tam olarak bilinmiyor ancak 12. yüzyıl olduğu tahmin ediliyor.

Ebu’l Muammeran Camii, Ani harabelerinde yer alan Selçuklu dönemi camilerinden biri. Cami, 1072 yılında Ani valisi olan Ebu’l Muammeran tarafından yaptırılmış. Yapı, doğu-batı yönünde uzanıyor ve kuzeyinde minaresi bulunuyor. Cami, özellikle dönemin Selçuklu mimarisinin en güzel örneklerinden biri olarak kabul ediliyor. Ancak zaman içinde çeşitli nedenlerden dolayı yapıda hasarlar meydana gelmiş. Günümüzde caminin yapısı büyük ölçüde tahrip olmuş ve yıkılmaya yüz tutmuş.

Çoban Kilisesi (Hovui Ekeghetsi)

Çoban Kilisesi (Hovui Ekeghetsi), Ani Harabeleri’nde bulunan bir Ermeni kilisesidir. 11. yüzyılda inşa edilmiş ve Ani’nin en büyük kiliselerinden biridir.

Kilisenin tasarımı, Ermeni mimarisinin tipik özelliklerini yansıtıyor. Dikdörtgen plana sahip olan kilisenin kubbesi bulunmuyor. Onun yerine kare bir platformla örtülü. Kilisenin içinde yer alan duvar resimleri ve süslemeler, döneminin özelliklerini yansıtıyor.

Kilisenin ismi, yakın zamana kadar kilisenin güneydoğusunda bulunan ve çobanların kullandığı ahır yapısından geliyor.

Midjnaberd Kilisesi ( Çocuk Prensler Mozolesi)

Ani harabeleri içinde yer alan Midjnaberd Kilisesi veya diğer adıyla Çocuk Prensler Mozolesi, 11. yüzyılın başlarında inşa edilmiş. Kilise, Ani’nin güneyinde, tamamen tahrip olmuş surların dışında yer alıyor.

Kilisenin inşa edildiği bölge, Ortaçağ’da “Midjnaberd” olarak adlandırılan bir bölgeydi ve bu bölgede birçok saray, köşk ve kilise bulunuyordu. Kilisenin ne zaman ve kim tarafından inşa edildiği ise tam olarak bilinmiyor. Kilisenin yuvarlak planlı bir yapıya sahip olması, Ermeni mimarisine uygun olduğunu gösteriyor.

Midjnaberd Kilisesi, çocuk prenslerin mozolesi olarak da biliniyor. Kilisenin altında, çocuk prenslerin kemikleri olduğuna inanılan bir kript var. Prenslerin kim oldukları tam olarak bilinmiyor fakat Ani Krallığı’nın soylu ailelerine ait oldukları tahmin ediliyor.

Kilisenin içi, özellikle freskler ve süslemeler açısından oldukça zengin bir dekorasyona sahip. Ancak günümüzde kilisenin sadece duvar kalıntıları kalmış. Bu kalıntılar arasında, kilisenin doğu duvarındaki mihrap ve batı duvarındaki giriş kapısı özellikle dikkat çekiciyor.

Surp Stephanos Gürcü Kilisesi

Ani harabelerindeki Surp Stephanos Gürcü Kilisesi, 10. yüzyılın başlarında Gürcü Kralı I. Aşot tarafından inşa edilmiş. Kilise, Ani’nin güneybatısında, Kars Nehri’nin doğu kıyısında yer alıyor.

Kilisenin yapımında kırmızı tuğla ve bazalt taşı kullanılmış. Dörtgen bir plana sahip ve beşik tonoz örtülüdür. Kilise, doğu tarafında apsisi, batıda narteksi ve kuzeydoğu köşesinde yüksek bir kulesi bulunuyor.

Surp Stephanos Kilisesi, Ani’nin Gürcü mimarisi örneklerinden biridir. Gürcistan’daki benzer kiliselerle benzerlikler taşıyor. Kilise, 12. yüzyılda Ani’nin Selçuklu Türkleri tarafından ele geçirilmesinden sonra camiye dönüştürülmüş. Günümüzde hala ayakta ancak ciddi hasarlar görmüş.

Saray Kilisesi

Ani harabelerindeki Saray Kilisesi, Ani’deki en büyük ve en iyi korunmuş kiliselerden biri. 979-989 yılları arasında Bagratid kralı I. Smbat tarafından inşa edilmiş.

Saray Kilisesi, oldukça büyük bir yapıya sahip. Ana kubbesi 24 metre yüksekliğinde ve yaklaşık 18 metre genişliğinde. Kubbenin üzerinde, kilisenin çan kulesi yer alıyor. Kilisenin iç mekanı oldukça geniş ve ferah bir şekilde tasarlanmış. Yüksek kemerli narteksi, ana nefle bağlanıyor. Ayrıca kilisenin güney tarafında iki apsis bulunuyor.

Kilisenin batısında bir avlu ve doğusunda bir kütüphane yer alıyor. Kütüphane, Ani Antik Kentinin en eski yapılarından biri ve 10. yüzyıla kadar uzanan bir geçmişi var.

Saray Kilisesi, taş işçiliği ve süslemeleriyle dikkat çekiyor. Kubbe, mermerle kaplanmış ve kilisenin iç mekanında fresklerle süslenmiş. Kilisenin dış cephesi de oldukça süslü. Giriş kapısı üzerinde bir mozaik yer alıyor.

Kilisenin içi, orta çağ dönemindeki freskleriyle süslü ancak günümüze sadece az sayıda örnek ulaşmış. Kilise, zaman içinde çeşitli tamiratlar geçirmiş ve değişiklikler yapılmış. Ancak halen Ani’deki en iyi korunmuş yapılar arasında geliyor.

Ani Harabeleri Nerede?